Onrustig Sint Maarten snakt naar politieke stabiliteit: ‘Mensen denken: werkt dit systeem nog?’ (2024)

Het stormt op Sint Maarten, letterlijk en figuurlijk. Vorige week trok de tropische cycloon Ernesto langs het Caribisch-Nederlandse eiland, gelukkig zonder grote schade aan te richten. Wel bleven het vliegveld en de scholen dicht en werd de campagne voor de verkiezingen stilgelegd. En demissionair premier Luc Mercelina liet veiligheidshalve alle verkiezingsborden verwijderen. En wat het figuurlijke betreft: Ernesto passeerde aan het eind van een zeer onrustige verkiezingscampagne.

1 | Wat is er de laatste weken aan de hand op Sint Maarten?

Op 8 augustus gaf het consulaat van de Verenigde Staten op Curaçao een waarschuwing af aan Amerikanen op Sint Maarten: wees alert op criminele activiteiten – vooral in de avond – en mijd politieke bijeenkomsten en wijken als Dutch Quarter. In deze arme buurt, nabij de hoofdstad Philipsburg, kwam het zondagavond 5 augustus tot confrontaties tussen jongeren en de politie. Aanleiding waren controles op onder meer wapenbezit. De jongeren reageerden door auto’s in de brand te steken. Ook raakte een Nederlandse marinier gewond aan het hoofd door een geworpen steen. Mariniers en politieagenten uit Aruba en Curaçao staan tot eind augustus het politiekorps van Sint Maarten bij vanwege de onrust rondom de verkiezingen. Dertien mensen werden tot dusver aangehouden.

Volgens Susy Piscione, ondernemer op het eiland, staat Dutch Quarter bekend als „een onveilige buurt die wordt geplaagd door drugshandel”. Jongeren scheuren ’s avonds rond op motoren, vaak zonder helm of licht. Volgens Piscione wil de regering met de controles „laten zien wie de baas is, ook vanwege de verkiezingen”.

Vertrouwen in de politiek neemt af, omdat fundamentele problemen niet worden aangepakt

Aan het geweld van de jongeren ging een ernstiger incident vooraf. Op 17 juli werd de auto van zakenman en politicus Olivier Arrindell onder schot genomen. Zijn vrouw werd daarbij dodelijk getroffen. Arrindell zelf raakte gewond. In een video beschuldigde hij „politieke tegenstanders” van een moordaanslag.

Arrindell, die zich onlangs met een eigen partij kandidaat had gesteld, is een criticaster van de heersende politieke klasse op het eiland. Vooral de National Alliance (NA), geleid door oud-premier Silveria Jacobs, moest het ontgelden.

De aanslag op Arrindell werd veroordeeld door politici. „Dit soort geweld hoort niet thuis op Sint Maarten”, zei premier Mercelina. Hij beperkte het aantal verkiezingsbijeenkomsten.

De politie heeft speciale bevoegdheden gekregen om op verkiezingsdag en de dagen daarvoor mensen te controleren op vuurwapens, ook in buurten waar hotels staan.

Het politieke klimaat is verhit. Ondernemer Piscione noemt de campagne „zeer agressief”. Ook is volgens haar de toestand op het eiland „niet eerder zo slecht geweest, wat betreft de infrastructuur, elektriciteitsvoorziening en het onderwijs”.

2 | Dit klinkt als een structurele crisis. Heeft die politieke oorzaken?

Sinds 2010 is Sint Maarten, net als Aruba en Curaçao, een autonoom land binnen het Koninkrijk, waar de kabinetten komen en gaan: de regering van Luc Mercelina is de elfde in veertien jaar.

Het parlement van Sint Maarten, de Staten genaamd, telt vijftien leden. De machtigste partij is van oudsher de NA. Haar partijleider Silveria Jacobs was van 2019 tot begin 2024 premier. Bij de laatste verkiezingen, op 11 januari, verloor Jacobs verrassend.

Na een lange formatie trad in mei een coalitie aan van vier kleine partijen, geleid door Luc Mercelina. Dit kabinet, dat met acht zetels een nipte meerderheid had, viel al na enkele weken. Statenlid Kevin Maingrette van de Nation Opportunity Wealth, een van de coalitiepartijen, sloot zich opeens aan bij de NA. Mercelina schreef daarop verkiezingen uit.

Mensen hebben genoeg van de corruptie, maar kunnen het geld voor hun stem goed gebruiken

Begin augustus werd bij Maingrette huiszoeking verricht, omdat het OM aanwijzingen had van omkoping. Het is niet voor het eerst dat een regering valt vanwege ship jumping: Statenleden die plotseling een andere coalitie steunen. Het is ook niet de eerste keer dat een Statenlid hier persoonlijk belang bij lijkt te hebben.

Volgens Ludmila de Weever, oud-minister van Toerisme en Statenlid voor de Party for Progress, is Sint Maarten toe aan politieke hervormingen. „Het vertrouwen in politieke leiders neemt af, omdat ze niet in staat zijn fundamentele problemen als arbeid, woningbouw, onderwijs en ook de gebrekkige stroomvoorziening aan te pakken. Door de politieke instabiliteit gaan mensen ook denken: werkt dit systeem nog?”

Hoe die hervormingen eruit moeten zien, weet De Weever nog niet. Wel noemt ze het Franse electorale model dat aan de noordkant van Sint Maarten geldt. „Daar heb je twee rondes om per district een winnaar aan te wijzen. Dat biedt meer duidelijkheid.” Een uitbreiding van het aantal zetels in de Staten ziet ze niet zitten. „Er zijn al te veel parlementsleden die ongeschikt zijn, of die weinig naar de vergaderingen komen.”

3 | Waarom is het persoonlijk profiel van politici zo belangrijk?

De positie van Statenlid is gewild op Sint Maarten: er strijden negen partijen om de gunst van 22.000 stemgerechtigden. Drie partijen zijn nieuw. Het maandsalaris is met zo’n 10.000 dollar (9.062 euro) vrijwel gelijk aan dat van een Tweede Kamerlid, terwijl Statenleden minder zware taken hebben dan hun Haagse collega’s.

Sommige partijen hebben meer dan twintig kandidaten, die allemaal met een eigen foto op de verkiezingsborden staan. Wie de meeste stemmen verovert, komt in de Staten, los van de plek op de kieslijst. Enkele honderden stemmen kunnen al het verschil maken. Het persoonlijke profiel is dus vaak belangrijker dan het partijprogramma.

4 | Hoe wapent Sint Maarten zich tegen stemmenhandel?

Een probleem waar Sint Maarten al langer mee kampt, is dat sommige kandidaten stemmen kopen met geld of giften. Om dit tegen te gaan, waarschuwt de politie dat mensen die zich schuldig maken aan stemmenhandel tot twee jaar celstraf kunnen krijgen. Ook is een anonieme tiplijn geopend.

Op 1 augustus werd Statenlid Akeem Arrindell (geen familie van Oliver Arrindell, van de aanslag in juli) verhoord door de politie, omdat hij bij de verkiezingen in januari stemmen zou hebben gekocht. Vorige week maakte het OM bekend over voldoende bewijs te beschikken om over te gaan tot vervolging. Toch zegt Arrindell, die derde staat op de kieslijst van de United People’s Party, dat hij deze maandag gewoon deelneemt aan de verkiezingen.

Om de stemmenhandel op Sint Maarten tegen te gaan, werden de gordijnen voor de stemhokjes weggehaald. Mensen die hun stem verkochten, maakten in het hokje een foto van het stembiljet en hun ID, en stuurden die naar de koper.

Piscione postte onlangs op Facebook een verhaal over een klant in haar sportzaak, die zei vanwege de maatregelen morgen niet te gaan stemmen. „Hij zei dat hij voorheen 200 dollar voor zijn stem kreeg.” Piscione noemt de mentaliteit van de eilanders tweeslachtig. „Enerzijds hebben mensen genoeg van de corruptie, anderzijds kunnen ze het geld voor hun stem goed gebruiken. Het leven is hier duur.”

5 | Hoe is het gesteld met de economie? En de stroomvoorziening?

In 2017 werd Sint Maarten zwaar getroffen door de orkaan Irma en vanaf 2020 viel door de pandemie het toerisme, waarvan het sterk afhankelijk is, enkele jaren stil. Het toerisme leeft nu weer op, maar de economie blijft kwetsbaar.

Een ander probleem is het instabiele elektriciteitsnet, waardoor veel wijken tot zes uur per dag zonder stroom zitten. Het energiebedrijf GEBE werd in 2022 getroffen door een cyberaanval, waarna het kabinet-Jacobs het management wegstuurde. Sindsdien is sprake van achterstallig onderhoud en sinds mei valt de ene na de andere generator uit. Inmiddels zijn er vorige week containergeneratoren aangesloten, maar premier Mercelina heeft aangegeven dat de stroomuitval tot oktober kan aanhouden.

Volgens Piscione geniet de premier, die eerder werkte als chirurg, nog enig vertrouwen op het eiland. „Zijn imago is positiever, omdat hij niet betrokken is geweest bij corruptie en zichtbaar zijn best doet om problemen aan te pakken.”

Statenlid Ludmila de Weever is vooral bezorgd over de sociale problemen. „Veel mensen leven in armoede. Ze komen niet aan werk, zijn onverzekerd, kunnen geen goed vervolgonderwijs krijgen. Daar moet snel iets aan gedaan worden. De politiek op Sint Maarten heeft jarenlang gefaald.”